Namen en Cultuur       WEEK 1

 

 

dinsdag 7 februari:

Inleiding, naamkunde in vogelvlucht                             

URLs:
- http://namen.beginthier.nl/
- http://namen.startpagina.nl/
- http://www.naamkunde.net/  (Netwerk Naamkunde)
 

Literatuur:

Opdracht 1 en 2:

  • Beschrijf informatie over je eigen voornaam en achternaam; maak gebruik van de informatie die te vinden is in de familienamenbank en de voornamenbank van het Meertens Instituut (verspreiding, populariteit, betekenis). Je kunt ook zoeken naar het voorkomen van de familienaam in de oud-burgerlijke stand op www.genlias.nl. Wat betreft je voornaam: wat is de betekenis, de populariteit, ken je de motieven van je ouders, ben je vernoemd? Op 17 februari rapporteer je er samen met het volgende onderwerp 5 minuten over.

    Nederlandse Familienamenbank
    www.meertens.knaw.nl/nfb


    N
    ederlandse Voornamenbank:
    www.meertens.knaw.nl/
    nvb

     

  • Verzamel 20 opmerkelijke namen die je onderweg tegenkomt van huis naar universiteit. Kies er één uit en geef daarover achtergrondinformatie.
    [Als je diepgravend onderzoek wilt doen dan is http://www.sabine.nu/ een site via welke je alle boeken en artikelen over de stad en provincie Utrecht kunt vinden. Ook nuttig is de site van het gemeentearchief
    http://www.hetutrechtsarchief.nl]

    Voer het onderzoekje naar de eigen naam uit
    nadat je donderdag met reguliere expressies hebt geoefend. Schrijf alles op ca 2 A4: voor 17 februari opsturen per email naar de docent.

    Op 17 februari krijgt iedereen 5 minuten om ons allemaal te vertellen over de eigen naam, en over de meeste opmerkelijke naam van de 20. Maak daarvoor een korte powerpoint presentatie (denk aan de regel: 1 plaatje per minuut!).

    Aanwijzingen verslag (geldt voor al je verslagen):

    • maak een wetenschappelijk rapport, geen verhaaltje; wees to-the-point
      Kijk voor aanwijziging op de Schrijfwijzer van het departement, vooral pagina's 21 - 24!

    • copieer een opdracht niet bovenaan je tekst, maar verwerk die in de inleiding

    • gebruik verspreidingskaarten en populariteitdistributies indien zinvol

    • geef elke figuur of tabel een nummer, met een onderschrift

    • zorg voor een heldere indeling, eindig met een referentielijst (die ook webadressen kan   bevatten). Liever geen voet- of eindnoten.

    • knippen en plakken is niet toegestaan. Als je teksten wilt aanhalen (uiteraard met bronvermelding) mag dat alleen als het terzake is, en zeker niet te lang (paar regels hooguit).

    • nummer de pagina's in een kopregel

    • zet je naam in de filenaam

    • stuur op als Word document of als .pdf bestand
       

Presentatie Inleiding (ppt)

 

donderdag 9 februari:

Familienamen: ontstaan, verspreiding, Winkler's "Nederlandse Geslachtsnamen", relatie tot dialecten, typologie, Nederlandse Familienamen Databank, volkstelling 1947 / GBA 2007 bestand, familienamenkaart(en), niet-Nederlandse namen en taaltoekenning (wordt over een week vervolgd).

Practicum: reguliere expressies gebruiken voor de verspreiding van familienamen in Nederland, en voor de populariteit van voornamen [tentamenstof]

Je denkt dat Nederlanders veel verhuizen. Dat valt wel mee, ze blijven toch vaak in de eigen regio. Daarom hebben familienamen een verspreidingspatroon over Nederland die sterk historisch, sociaal en linguistisch gekleurd is. We gaan dat onderzoeken in de Nederlandse Familienamenbank met de optie <geavanceerd>.

Je kunt van een enkele naam de verpreiding bekijken, maar je kunt familienamen ook combineren op grond van specifieke lettercombinaties. Bijvoorbeeld alle varianten van de familienaam Van der Heijden, of alle namen die eindigen op sens. Daarvoor kun je gebruik maken van zogenaamde reguliere expressies. In het kort:

reguliere expressies commando's
^  = begin naam   
$  = einde naam      
.   = willekeurig teken   
+  = 1 of meer van voorgaand teken  
*  = 0 of meer van voorgaand teken
?  = voorafgaand teken is optioneel, of groep, bv (van)?
(a|b|c) = teken a of teken b of teken c (mag meer dan 1 teken per keer zijn)
[a-z] = een van de letters van het alfabet, maar geen leesteken!

voorbeelden
^ja           = namen die met ja beginnen
sens$        = namen die op sens eindigen
b.m           = namen met een willekeurige letter tussen b en m
ba+m        = namen met bam, baam, baaam,..
ba*m        = namen met bm, bam, baam, baaam,..
ba?m        = namen met bm of bam
bu(i|y|ij)s  = buis of buys of buijs,  (bu(ij?|y)s kan ook
[a-z]smit   = ankersmit etc. maar niet de smit

opdrachten
(als oefening, er hoef geen verslag te worden gemaakt)

  • maak een kaart met de verspreiding van zo veel mogelijk varianten van je eigen familienaam (en gebruik dit in je verslag erover)

  • maak een kaart met de verspreiding van de 25 varianten van 'van der Heide' (vind dus alle 25 varianten!)

  • maak een kaart met de verspreiding van de 13 familienamen van de vorm <N>huis (enkelvoud en meervoud), met varianten. <N> is een uitgeschreven getal. (Kun je erachter komen of er bv een relatie is tussen de verspreiding van de familienaam en de dorpen met dezelfde naam, zoals Zevenhuizen?)

  • welke familienamen zijn er die eindigen op -zoon (en varianten) die dus niet als voornaam mogen worden gekozen?

  • onderzoek varianten van Smid en Smit; welke komen het meeste voor en waar, en wat leer je daar uit?

Literatuur:

  • [tentamenstof] Ebeling, R. A. (1993) Voor- en familienamen in Nederland. Geschiedenis, verspreiding, vorm en gebruik. Regio-projekt Groningen. Centraal Bureau voor Genealogie. [p73-92, p158-178, familienamengeografie]

  • Winkler, J. (1885), Nederlandsche Geslachtsnamen, gedigitaliseerd in Gutenbergproject

  • Winkler, J. en Nijen Twilhaar, J. (2007), Nederlandse achternamen, SDU, ISBN 9789012116602 [de inleiding]

  • Künze, K (2004), dtv-atlas Namenkunde, ISBN 3423032669 [Veel informatie, maar in het Duits en voor Duitsland]

  • Korte teksten op website van Ann Marynissen: www.marynissen.org

  • Korte teksten op netwerk naamkunde: www.naamkunde.net > familienamen

URLs:
- Nederland: http://www.meertens.knaw.nl/nfb/ (Nederlandse familienamen databank, alle familienamen in 2007, verspreiding van personen in 1947 en 2007)
- Nederland: http://namen-familienamen.startpagina.nl/
- Wereld: http://www.publicprofiler.org/worldnames/ (telefoonboeken, verspreiding, inzomen!)
- België: http://www.familienaam.be (verspreiding van telefoonabonnees)
- Luxemburg: http://engelmann.uni.lu/nimm/public/ (verspreiding van telefoonabonnees, met omringend deel van België, Frankrijk, Duitsland)
- Duitsland: http://christoph.stoepel.net/geogen/en/Default.aspx (telefoonboek, verspreiding, naamgraaf)
- Frankrijk: http://www.geopatronyme.com (verspreiding, ook historisch)
- Frankrijk: http://nom-de-famille.linternaute.com/ (verspreiding, rangorde)
- Engeland: http://homepages.newnet.co.uk/dance/webpjd/ (heel breed informatief, ook voor onderwijs, naamgevingspraktijken in de wereld, etc)
- USA: http://www.gens-us.net/ (verspreiding)
- USA: http://hamrick.com/names/ (verspreiding, ook historisch)
- Italië: http://www.gens.labo.net/en/cognomi/ (verspreiding)
- Polen: http://www.moikrewni.pl/mapa/ (verspreiding)
- Galicië: http://ilg.usc.es/cag/index_ing.jsp (verpreiding)
- Zwitserland, Duitsland, Frankrijk, Polen, Oostenrijk, Spanje, USA, Canada: http://www.verwandt.de/infocenter/namensherkunft/karte-zum-namen (telefoonboeken, verspreiding, naamgraaf)

A Guide to Names and Naming Practices (2006, .pdf file) Vooral in niet-Westeuropese culturen.

dode links:
- Nederland: http://www.familienaam.nl (verspreiding van telefoonabonnees in 1993, ongeveer 1/3 van het feitelijk aantal naamdragers)- België: http://www.sopres.be/website/n/3/4/3/000.asp
- België: http://www.statbel.fgov.be/figures/d21a_nl.asp (top-100 per gewest)


Meer literatuur:

Debrabandere, F. (2003) Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (grondig herziene en vermeerderde uitgave).  L.J. Veen /Het Taalfonds

Ten Houte de Lange, C.E.G. & De Jonge A.D. (2007) Het dubbele namenboek. Balans, Amsterdam. [inhoud is opgenomen in de Nederlandse Familienamenbank]

An atlas of English Surnames / Stephanie Baker ... [et al.]. - Frankfurt am Main [etc.] : Lang, 2007. - xiii, 587 p. : krt., tab. ; 21 cm. - (Bamberger Beiträge zur Englischen Sprachwissenschaft, ISSN 0721-281X ; Bd. 52) 

Nübling, Damaris & Konrad Kunze (2006) New perspectives on Müller, Meyer, Schmidt. Computerbased surname geography and the German Surname Atlas project. 

Fordant, Laurent; avec la collaboration de Martine Chevalier & Virginie Topcha (1999) Atlas des noms de famille en France.
 

Presentatie Familienamen
(ppt)

Aangepast 16-05-2012