|
donderdag
23 februari:
Meer over voornamen
Literatuur:
-
[tentamenstof]
Bloothooft, G., van Nifterick, E. en Gerritzen, D. (2004).
'Over voornamen - hoe Nederland aan z'n voornamen komt', Het Spectrum, ISBN
90 274 8444 9
onderwerpen:
- hoofdstuk 4: namen met een herkenbare betekenis
- hoofdstuk 10: geld speelt een rol
- hoofdstuk 11: naambijzonderheden
- hoofdstuk 6: uiterlijk van een naam
- hoofdstuk 7: voornamen in verandering
Voornaamgroepenanalyse, gegevenskoppeling met sociaal-econonomische indicatoren
Literatuur:
-
Bloothooft, G., van Nifterick, E. en Gerritzen, D. (2004).
'De voornamenkaart van Nederland' (.pdf), GIS Magazine 2-4, 18-21.
-
Bloothooft, G. (2004).
'In de naam van. 8. De voornamenkaart van Utrecht' (.pdf), LINK
-
[tentamenstof]
Bloothooft, G., van Nifterick, E. en Gerritzen, D. (2004).
'Over voornamen - hoe Nederland aan z'n voornamen komt', Het Spectrum, ISBN
90 274 8444 9
- hoofdstuk 8: subculturen
- hoofdstuk 9: van Friesland tot Limburg
-
Bloothooft, G. en Groot, L. (2008).
'Name
clustering on the basis of parental preferences', Names 56:3, 111-163 (Maney
Publishing)
-
Onland, D. en G. Bloothooft (2008), 'Voornaamgroepen
en sociaal-ekonomische indicatoren', rapport voor het Bureau
Strategische Kennisontwikkeling van het ministerie van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties, 57 pp.
Opdracht:
Maak groepjes van drie studenten
die samen een onderdeel van het gezamenlijke onderzoek gaan doen.
Dit gezamenlijk onderzoek zal gaan over
de karakterisering van familienamen en de regionale verspreiding ervan.
Karakterisering kan in eerste instantie in de hoofdgebieden: afstammingsnaam,
eigenschapsnaam, herkomstnaam, adresnaam, beroepsnaam. Met daarbij mogelijke
onderverdelingen.
Regios zijn in eerste instantie
provincies, maar mogen daar ook deelgebieden van zijn. Daarbij moet ook over
de gebiedsgrens heen gekeken worden, zeker als een gebied aan een buitenland
grenst.
Uitgangspunt zijn de familienaamlijsten per provincie met namen in afnemende
populariteit, en de familienaamlijsten van regionale familienamen (gedefinieerd
als die familienamen waarvan 50% de naamdragers binnen 30 km van een
centrumgemeente woont in 2007). De laatste zijn waarschijnlijk het meest
interessant, want specifiek voor de regio.
We kunnen niet heel Nederland
onderzoeken, en kiezen voor de noordelijke en zuidelijke uitersten:
Friesland en Limburg. Voor Friesland is de hoofdraag: waarom zijn er zo
weinig regionale familienamen (<5%), heeft dat een verband met veel migratie
in de vorige eeuw, of met de effecten van de naamsaannamen in en na 1811 (welke
Friese familienamen dateren van voor 1811?). Voor Limburg is de hoofdvraag:
waarom zijn er zoveel regionale namen (tot 40% in een gemeente), wat zijn
hun kenmerken, en hoe verhoudt zich dat tot de buurlanden (zijn de Limburgse
namen wel regionaal als je die erbij betrekt).
Materiaal:
Lijst met alle regionale namen in Nederland zowel als .dbf file als
.txt file, in zip bestand. Daarin zitten
prov10.txt en prov10.dbf. Minimum totaal aantal (in Nederland) per naam is
10. Per provincie geordend op aantal.
Velden: record# (negeer), naam, provincie, gemeente (centrumgemeente van de
naam), n1947 (totaal aantal in Nederland in 1947), aantal (totaal aantal in
Nederland in 2007), p30 (percentage naamdragers in straal van 30 km van
centrumgemeente, 10000 = 100%). Zet in de tekstfile het font op courier om
een mooie table te krijgen.
Lijst met alle namen per provincie (met
meer dan 50 naamdragers per provincie), als .dbf en .txt
bestand, in zip bestand. Per provincie
geordend op aantal.
Velden: record# (negeer), naam, aantal (per provincie in 2007, >50),
provincie. Zet in de tekstfile het font op courier om een mooie table te
krijgen.
Lijst van alle familienamen in de
huwelijksakten van Genlias. Fn_pr.dbf (gezipped).
Kan direct in Access worden ingelezen.
Bevat 168.959 familienamen uit huwelijksakten van Genlias met vermelding
tussen 1811 en 1900. Telling over bruid en bruidegom **per provincie** per
periode 1811-1849,1850-1900. Velden FR1811, FR1850,.. en TOT1811, TOT1850.
Aangevuld met gegevens uit het repertorium familienamen 1947, eveneens **per
provincie** FR1947,... en TOT1947. En ten slotte ook met het totaal aantal
in de GBA 2007: TOT2007.
Omdat in 1947 de voorvoegsels afgekort zijn, is er enige onzekerheid over
wat bij een voorvoegsel van toepassing is. TOT2007 kan helpen bij de
interpretatie. De getallen van 1947 zijn (heel soms) incorrect (dat was al
in het bronbestand zo).
De Genlias vermeldingen in de 19e eeuw zijn verder niet gecorrigeerd. Daar
kunnen dus allerlei spellingsvarianten voorkomen, maar ook fouten bij het
digitaliseren, onterecht toevoegen van titels (baron ..), waardoor de match
met 1947 en 2007 niet lukt. Daar moet rekening mee gehouden worden.
Bekijk ook alle verwijzingen bij week 1
(familienamen). In het bijzonder uiteraard de
Nederlandse Familienamenbank
en Winkler, J. (1885),
Nederlandsche Geslachtsnamen.
Artikel over regionale namen:
Bloothooft, G. (2011), 'Linguistics
and geography, the surname case', in Zonneveld, W., Quené, H., and
Heeren, W. (Eds.), 'Sound and Sounds, studies presented to M.E.H. (Bert)
Schouten', Utrecht: UiL-OTS, pp 9-20.
Vergelijk deze ruimere aanpak met het veel kritischer begrip
"kernnaam" zoals dat in de inleidingen van het Repertorium van Familienamen
wordt gebruikt (zie onder).
Boek over dialect en familienamen per
provincie:
De Tier, V. en A. Marynissen, m.m.v. H. Brok (red.) (2001), Het
dialectenboek 6. Van de streek. De weerspiegeling van dialecten in
familienamen. Groesbeek: Stichting Nederlandse Dialecten, 416 p. online:
http://www.variaties.ugent.be/2011_dialectenboek_6.pdf
Kijk ook naar andere
artikelen van Ann Marynissen.
Bij de verspreidingen nog (ivm Limburg):
Duitse familienaamkartering niet alleen met kaarten, maar ook met een interessante naamgraaf, met relaties tussen varianten van een naam.
Familienamen in België, met
verspreiding
Hier zijn de inleidingen uit het Nederlands Repertorium
van Familienamen:
Friesland,
Limburg. Evt kan het hele
repertorium per provincie (geeft status in 1947) beschikbaar worden gesteld.
Ook is het mogelijk om Genlias te gebruiken voor de aanwezigheid en
verspreiding in de 19e eeuw. De huwelijken zijn grotendeels compleet in
Genlias beschkbaar. De familienamen van de bruid en bruidegom die daarin voorkomen
zijn hier beschikbaar met frequentie (tekstfile met naam en aantal,
veldscheiding #)
Friesland
Limburg
Friese familienamen rond 1811:
De naamsaannamen in Friesland zijn te vinden op
http://www2.tresoar.nl/genealogie/naamsaanname/
daarin kun je zoeken op naam en/of plaats en je kunt de scan van de akte
zien.
Hier is een lijst (excelbestand) van alle
6.370 aangenomen
familienamen (zonder frequentie)
En hier is het excelbestand met alle informatie van
alle
27.932 naamsaannames zelf.
En nog mooier: ik heb het originele XML naamsaannamebestand van tresoar zo
goed en zo kwaad als het ging geparseerd. Het resultaat staat als frnaam.dbf
in frnaam.zip. De veldnamen zijn wel
eenduidig, maar toch een paar toelichtingen:
<voorvoegsel> gescheiden van de aangenomen <familienaam> van de aangever
<tekent> naamversie als daar sprake van was
<ambtelijk> naamversie als daar sprake van was
<hadnaamal> logic, als er "naam al" "vanouds" etc in een tekst voorkwam
<voornaam> en <patroniem>, <geslacht> van aangever
<aangever2> is tweede persoon die wordt genoemd, overige personen genegeerd
<rol> is lastig: meestal aangever2 tov aangever, maar soms andersom. Dat
laatste deels met een 1 ervoor expliciet gemaakt, maar niet volledig
gecontroleerd
<beroep> ook israeliet hier neergezet
<plaats> genormeerd op een enkele schrijfwijze
<mairie>
Er is meer genoteerd (zoals (klein)kinderen, maar dat laten we buiten
beschouwing)
Naast Tresoar biedt ook
http://www.allefriezen.nl/ een ingang.
Lees:
P. Nieuwland (1980).
De
Friese familienamen voor, in en na 1811
, De vrije Fries: mengelingen, p. 66-78
en meer op
http://www.fryslan1811.nl/famyljenammen
NIEUW: de familienamen uit de
huwelijksakten uit de Doop- Trouw- Begraafboeken in Friesland. Dit zijn
familienamen die VOOR 1811 al bestonden. Dat geeft een gemakkelijker
interpretatie bij de naamsaannamen (was het echt een nieuwe naam voor
Friesland?). Met 29.478 verschillende namen (veel varianten ook), in een
zipfile fn_huw.zip met daarin een dbase
file fn_huw.dbf die in Access is in te lezen. Velden: famnaam, jaarbegin,
jaareind, aantal. Jaarbegin en jaareind geven het jaar van de eerste
(oudste) en laatste (ten hoogste begin 19e eeuw) vermelding. Aantal het
totaal aantal. De familienamen zijn ongeacht geslacht geteld.
Over migratie:
Ekamper, P., F. van Poppel & K. Mandemakers (2011),
Widening horizons? The geography of the marriage market in nineteenth-
and early-twentieth century Netherlands. In: M. Gutmann, G. Deane, E.
Merchant & K. Sylvester (eds.), Navigating time and space in population
studies. International Studies in Population 9, Springer, p. 115-160.
Limburg breed:
Je kunt in
Mededelingen van de Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde
(1976-1999) speuren naar artikelen.
Naamkundige literatuur zoeken:
Zoek in de bibliografie op
http://www.meertens.knaw.nl/nnn (namen en naamkunde in Nederland).
Indien nodig kan ik op het Meertens Instituut een copie van een artikel
maken
|
Presentatie
naamgroepen
(.ppt)
|